Kto jest po drugiej stronie? „Sieciaki” i niebezpieczne kontakty online

43% rodziców obawia się uwodzenia dzieci online, w tym kontaktów ze sprawcami wykorzystania seksualnego lub nakłaniania do prostytucji. Jest to najczęściej wymieniane ze wszystkich zagrożeń dla dzieci online[1]. Potencjalnie każde dziecko może doświadczyć niebezpiecznych kontaktów w sieci. Możliwość nawiązania kontaktu przy zachowaniu złudnego poczucia bezpieczeństwa ułatwia komunikację i zwiększa ryzyko manipulacji lub wykorzystania. Co dziesiąty nastolatek był uwodzony w internecie – odpowiednio 14% dziewcząt i 5% chłopców w wieku 13-17 lat[2].

[1] CBOS. (2018). Dzieci i młodzież w internecie – korzystanie i zagrożenia z perspektywy opiekunów. Komunikat z badań nr 129/2018. Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej.

[2] Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, Diagnoza przemocy wobec dzieci w Polsce 2023

Uwodzenie w internecie to realny problem wymagający działań profilaktycznych na różnych etapach rozwoju dzieci i młodzieży, nie tylko w przypadku nastolatków. Edukacja na temat zagrożeń związanych z niebezpiecznymi kontaktami w sieci powinna zacząć się równolegle z zapoznawaniem dzieci z internetem w ogóle. Średni wiek otrzymania pierwszego telefonu z dostępem do internetu to 8 lat 5 miesięcy, a komputera podłączonego do sieci – 8 lat 10 miesięcy[1]. Pamiętając, że dostęp do mediów społecznościowych ograniczony jest teoretycznie dla osób powyżej 13 roku życia, powyższe statystyki są niepokojące. Co ważne, profilaktyka nie może ograniczyć się do jednorazowej rozmowy „uświadamiającej” z rodzicami czy lekcji wychowawczej w szkole. To powinien być szereg działań zwiększających świadomość dzieci i rozwijających ich kompetencje w zakresie rozpoznawania, reagowania, jak i ujawniania sytuacji uwodzenia.

[1] NASK (2023) Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców

– Jedną z najlepszych metod ochrony dzieci w internecie jest edukacja – im wcześniej nauczymy je rozpoznawać zagrożenia i świadomie uczestniczyć w cyfrowym świecie, tym trudniej może być je zmanipulować. Uwodzenie online często zaczyna się od niewinnej rozmowy, dlatego tak ważne jest, aby dziecko potrafiło rozpoznawać niepokojące sygnały i odpowiednio reagować. Kluczowa jest także otwarta relacja z opiekunem – dziecko musi wiedzieć, że może bez obaw powiedzieć o każdej niepokojącej sytuacji, zamiast mierzyć się z nią samotnie — mówi Marta Skierkowska, wiceprezeska Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.

Kompleksowe programy edukacyjne o bezpieczeństwie w sieci prowadzone są od lat w ramach działań Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę. Przeznaczone są dla dzieci i młodzieży w różnym wieku, również wczesnoszkolnym – to kluczowy okres wprowadzania w świat internetu i edukowania na temat niebezpiecznych sytuacji online. Z myślą o dzieciach w wieku 7-12 lat powstał multimedialny projekt Sieciaki.pl – prezentujący przygody dzieciaków, które potrafią sprawnie i bezpiecznie korzystać z sieci. Podstawą Sieciaków jest edukacyjny serwis internetowy poświęcony tematyce bezpieczeństwa dzieci w internecie, na który składają się m.in. animacje książki, słuchowiska oraz materiały edukacyjne do pracy indywidualnej, w towarzystwie rodziców, jak i w grupowej w szkołach.

– Nigdy nie jest za późno na rozmawianie z dziećmi o zagrożeniach w internecie, ale zdecydowanie warto uświadamiać i uczyć stawiać granice w relacjach wcześniej, niż w wieku nastoletnim – zauważa Łukasz Wojtasik, ekspert z Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę, autor serii książek „Sieciaki”. - Wzmacnianie w dzieciach poczucia sprawczości i pozytywnej samooceny ważne jest od pierwszych lat życia. To zasoby, które w połączeniu z edukacją dostosowaną do etapu rozwoju, monitorowaniem przez dorosłych aktywności online odpowiedniej dla wieku oraz zaangażowaniem rodziców w spędzanie czasu z dziećmi w internecie zmniejszają prawdopodobieństwo wykorzystania seksualnego online.

1 czerwca zaprezentowana zostanie nowa odsłona strony Sieciaki.pl z odświeżoną szatą graficzną i nowymi funkcjonalnościami. Pojawi się tam nowy scenariusz zajęć dla nauczycieli dotyczący niebezpiecznych kontaktów online. 30 czerwca ruszy także kurs e-learningowy dla dzieci o podstawowych zasadach bezpieczeństwa w internecie.

W lutym tego roku premierę miała książka „Sieciaki. Kto jest po drugiej stronie?”, czwarty tom z serii autorstwa Łukasza Wojtasika, eksperta od cyberbezpieczeństwa dzieci, wydany przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę i wydawnictwo Muchomor. Najnowsza część przygód Sieciaków porusza temat niebezpiecznych kontaktów online. Uczy ograniczonego zaufania do osób poznawanych w sieci i uważnego dysponowania prywatnymi informacjami. Wspólna lektura książki przez rodziców, opiekunów, nauczycieli i dzieci może inicjować́ rozmowy o bezpiecznym i zrównoważonym korzystaniu z internetu. Tytuł polecany jest także do wykorzystywania wraz ze scenariuszem zajęć w szkołach.

Projekt edukacyjny Sieciaki prowadzony jest od 2005 roku w ramach programu Safer Internet. Partnerem głównym projektu Sieciaki.pl jest Fundacja Orange.