Przyjazna i dobrze zorganizowana szkoła dla nowych uczniów. List do Ministra Edukacji i Nauki Przemysława Czarnka

Ze względu na bieżącą agresję Rosji na Ukrainę, państwo polskie – w niespotykanej od dawna skali – stało się odpowiedzialne za dzieci, które przybyły do naszego kraju, szukając schronienia. Naszym wspólnym zadaniem stało się zapewnienie im bezpieczeństwa (fizycznego i psychicznego), możliwości powrotu do równowagi i kontynuacji nauki oraz rozwoju. Jedną z podstaw do zapewnienia tego jest przyjazna i dobrze zorganizowana szkoła, która przyjmie nowych uczniów oraz wesprze ich rodziców i opiekunów. Jesteśmy przekonani, że Ministerstwo już podejmuje liczne działania mające na celu bezpieczne włączenie dzieci z Ukrainy w nasz system edukacji.  Jako organizacje pozarządowe pracujące z dziećmi w sytuacji kryzysu chcemy podzielić się wiedzą, praktyką i doświadczeniem, aby wzmocnić wdrażane działania MEiN.   

Bazując na wypracowanych przez międzynarodowe organizacje standardach edukacji w sytuacjach kryzysowych oraz naszych doświadczeniach, rekomendujemy włączenie poniższych rozwiązań w planowane rekomendacje i  zapisy prawne regulujące działania oświatowe na rzecz dzieci z Ukrainy:  

1. Zorganizowanie systemowego wsparcia – na terenie szkół i poradni psychologiczno-pedagogicznych - dla rodziców i opiekunów dzieci z doświadczeniem uchodźczym w wieku szkolnym. Takie rozwiązanie pozwoli rodzinom lepiej poradzić sobie z trudnościami związanymi z ucieczką i wojną i przejść na etap adaptacji do nowych warunków oraz bezpośrednio wzmacniać swoje dzieci w sytuacji dramatycznych zmian.
2. Utworzenie i prowadzenie do końca bieżącego roku szkolnego oddziałów adaptacyjnych dla dzieci z doświadczeniem uchodźczym, skoncentrowanych na adaptacji do nowej szkoły i nauce języka. Czas, który pozostał do wakacji, proponujemy, by w dużej mierze wykorzystać na zajęcia, które będą wspierać dobrostan psychiczny nowych uczniów, integrować ich ze społecznością szkolną i umożliwiać im partycypację w życiu placówki i jej otoczeniu. Proponujemy, by nowo przybyli uczniowie otrzymali w szkole możliwość uczestniczenia w zajęciach artystycznych i sportowych. Regularna nauka w języku polskim mogłaby - w razie potrzeby - rozpocząć się wraz z nowym rokiem szkolnym.
3. Wprowadzenie oferty edukacyjnej wzmacniającej umiejętności słuchania, rozwiązywania problemów i konfliktów oraz działania w szacunku do różnorodności skierowanej do całej społeczności szkolnej (edukacja antydyskryminacyjna, edukacja nt. praw człowieka). W nowej sytuacji są wszyscy uczniowie i potrzebują kompetentnej pomocy, aby dobrze ułożyć wzajemne relacje i tworzyć szkołę, w której wszyscy chcą się uczyć.
4. Wdrożenie systemowej edukacji nauczycieli w zakresie komunikacji międzykulturowej, zagadnień związanych z migracjami i wspieraniem rezyliencji (np. poprzez model Mentora Rezyliencji) – tak, aby nabyte umiejętności od razu mogły stać się narzędziem wykorzystywanym w ich bieżącej pracy z nowymi uczniami. Ze względu na pilność tej potrzeby, podstawowe szkolenia w tym zakresie mogłyby odbywać się w formie zdalnej i obejmować niezbędną bazę.
5. Na czas adaptacji wprowadzenie do placówek edukacyjnych mentorów międzykulturowych – odpowiednio przeszkolonych osób (najlepiej z kraju pochodzenia dzieci), które udzielają bieżącego wsparcia językowego i adaptacyjnego w trakcie zajęć (zarówno dla uczniów, jak i nauczycieli).
6. Zwrócenie szczególnej uwagi na sytuację dzieci - migrantów z niepełnosprawnościami oraz dzieci, które nie są obywatelami Ukrainy. Ich trudności adaptacyjne mogą być wielokrotnie spotęgowane i powinny otrzymać niezbędne wsparcie personelu placówek.
7. Przygotowanie kadry pedagogicznej do zapobiegania konfliktom międzykulturowym na terenie szkoły i w jej otoczeniu. Wspieranie współpracy i integracji różnych środowisk społeczności szkolnej.
8. Przygotowanie kadry psychologiczno-pedagogicznej placówek do realizacji badań przesiewowych w kierunku występowania zespołu stresu pourazowego oraz innych trudności związanych ze zdrowiem psychicznym, wynikających z nadmiernej ekspozycji na stres u dzieci z doświadczeniem uchodźczym - tak, aby ewentualne symptomy mogły zostać dostrzeżone odpowiednio wcześnie, a dziecko mogło otrzymać niezbędną pomoc. Wczesna interwencja w takich sytuacjach może uchronić dziecko przed negatywnymi konsekwencjami w obszarze zdrowia psychicznego.
9. Zorganizowanie na terenach szkół wzmożonej weryfikacji i możliwości uzupełniania szczepień ochronnych oraz badań przesiewowych w kierunku chorób zakaźnych  - tak, żeby wzmocnić bezpieczeństwo zdrowotne uczniów.
10. Obligatoryjne wdrożenie standardów ochrony dzieci we wszystkich placówkach oświatowych, aby stworzone warunki były jak najbardziej bezpieczne, a ewentualne zagrożenia - wykrywane szybko i skutecznie. Wszystkie materiały niezbędne do wdrażania standardów dostępne są bezpłatnie na stronie standardy.fdds.pl.
11. Wdrożenie powyższych propozycji i działań edukacyjnych nie tylko we wszystkich rodzajach placówek oświatowych, ale także we wszystkich miejscach, w których przebywają dzieci bez opieki i dzieci ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi, zdrowotnymi i opiekuńczymi.

Organizacja edukacji w sytuacji, w której się znaleźliśmy, jest ogromnym wyzwaniem. Największym wyzwaniem jest jednak dla samych dzieci, które w dramatycznych okolicznościach zmieniły swoje otoczenie, zostawiły swoje domy, swoich bliskich, swoje dotychczasowe życie.  

Jesteśmy przekonani, że zadbanie – na tym etapie – o powyższe potrzeby, wzmocni odporność psychiczną uczniów, pomoże zredukować stres związany z ucieczką z kraju, a także będzie wspierać bezpieczeństwo oraz funkcjonowanie w społeczeństwie.   

Jesteśmy gotowi pogłębić przekaz wynikający z naszych rekomendacji lub dołączyć do prac grupy roboczej, która wesprze proces adaptacji nowych uczniów w tym trudnym czasie.  

Rekomendowane działania wspierają: 

• Fundacja Ośrodka KARTA
• Fundacja na rzecz Praw Ucznia
• Kogutorium
• Fundacja Szkoła z Klasą
• Fundacja Ja, Nauczyciel
• Ruch Społeczny Obywatele dla Edukacji
• Fundacja Integracja
• Ośrodek Działań Ekologicznych „Źródła”
• Stowarzyszenie Lambda Szczecin
• Fundacja Szkatułka
• Fundacja Pole Dialogu
• Fundacja Iwo-Doradztwo Obywatelskie
• Fundacja Centrum im. prof. Bronisława Geremka
• Stowarzyszenie Jeden Świat z Poznania
• Fundacja Polskie Forum Migracyjne
• Fundacja Aktywności Lokalnej
• Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne ETHNOS
• Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana
• Fundacja CultureLab
• Pomorskie Stowarzyszenie Aktywni Lokalnie
• Polska Sieć Ekonomii
• Stowarzyszenie Nomada
• Fundacja Przestrzenie Dialogu
• Fundacja Luna Plus
• Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego
• Instytut Spraw Publicznych
• Fundacja Autonomia
• Fundacja Rozwoju Dzieci im. Jana Amosa Komeńskiego
• Fundacja Stocznia
• Fundacja Szajn
• Stowarzyszenie na rzecz Praworządności w Szkołach „Stowarzyszenie Umarłych Statutów”
• SPUNK Fundacja Nowoczesnej Edukacji
• Polskie Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka
• Fundacja Edukacji Prawnej „Iustitia”
• Ruch Samorządowy TAK! Dla Polski
• Związek Stowarzyszeń Kongres Ruchów Miejskich
• Fundacja ADRA Polska
• Stowarzyszenie DIVERSJA
• Fundacja Dobra Wola
• Stowarzyszenie Wiosna Bez Barier
• Stowarzyszenie PORANEK
• Fundacja Sempre a Frente
• Środowiskowe Centra Zdrowia Psychicznego dla dzieci i młodzieży EZRA UKSW
• Fundacja Orange
• Społeczne Towarzystwo Oświatowe
• Musszelka
• Krytyka Polityczna (Stowarzyszenie im. Stanisława Brzozowskiego)
• Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny
• Wielka Koalicja za Równością i Wyborem (WKRW)
• Grupa Ponton
• Ruch Samorządowy TAK! Dla Polski
• Szkoła bohaterek i bohaterów
• Stowarzyszenia Twoje Miejsce
• Ruch społeczny NIE dla chaosu w szkole