Opinia Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę dotycząca kontroli NIK i realizacji zadań opiekuńczo-wychowawczych w tzw. domach dziecka.
03.08.2022
Według stanu na koniec 2019 r. w Polsce funkcjonowało 1166 placówek opiekuńczo-wychowawczych, w tym 720 placówek typu socjalizacyjnego i 24 – specjalistyczno-terapeutycznego. W instytucjonalnej pieczy zastępczej przebywało 16 668 dzieci. Na koniec 2020 r. ogólna liczba placówek wzrosła o 27, w tym liczba placówek typu socjalizacyjnego wzrosła o 31, a specjalistyczno-terapeutycznych zmniejszyła się o dwie. Z kolei w instytucjonalnej pieczy zastępczej przebywało o 639 dzieci mniej.
W lipcu 2022 roku Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła wyniki kontroli realizacji zadań opiekuńczo-wychowawczych w tzw. domach dziecka. Jak podkreśliła NIK zadania opiekuńczo-wychowawcze realizowane w skontrolowanych domach dziecka nie zapewniły wychowankom zindywidualizowanego i wystarczającego wsparcia, w szczególności specjalistycznego, adekwatnego do zdiagnozowanych okoliczności. Placówki skupiały się głównie na zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych wychowanków. Większość domów dziecka nie dostosowało się do nowych wymogów ustawowych: przekraczane były limity liczbowe i niedotrzymywane progi wiekowe przyjmowanych wychowanków, brakowało wychowawców, w nieprzygotowanych placówkach socjalizacyjnych umieszczano dzieci niepełnosprawne, co w efekcie niekorzystnie wpływało na poziom udzielanych świadczeń. Zdarzały się naganne zachowania pracowników wobec dzieci.
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę stoi na stanowisku, że najlepszym środowiskiem opiekuńczym dla dzieci, które nie mogą przebywać w rodzinach biologicznych jest dobrze funkcjonująca rodzina zastępcza. Taka rodzina, mająca pod opieką ustawowo określoną liczbę wychowanków, działająca na zasadach zwykłego środowiska domowego ma większe możliwości przygotowania dziecka do życia w społeczeństwie i założenia własnej rodziny. Jednak mamy świadomość, że nie zawsze jest możliwe umieszczenie w rodzinnej pieczy zastępczej. Dlatego tym bardziej ważne jest, aby instytucjonalna piecza zastępcza sprawowała opiekę w najwyższym możliwym standardzie.
NIK przedstawił szereg wniosków do podmiotów pomocy społecznej, w tym do Ministra Rodziny i Polityki Społecznej, organów założycielskich i kierowników placówek opiekuńczo-wychowawczych w celu poprawy sytuacji opiekuńczo-wychowawczej dzieci przebywających w placówkach pieczy zastępczej.
Popieramy wskazane w raporcie z kontroli wnioski, w szczególności:
- przestrzeganie limitu dzieci kierowanych i przebywających w placówkach opiekuńczo-wychowawczych określonego w art. 95 ust. 3 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
- przestrzeganie przepisów art. 95 ust. 1 i 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej regulujących wiek dzieci umieszczanych w domach dziecka;
- zatrudnianie w placówkach opiekuńczo-wychowawczych osób spełniających wszystkie wymagania zawarte w art. 97 i 98 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym;
- rzetelne opracowywanie diagnoz i planów pomocy dla nowo przyjmowanych wychowanków oraz dokonywanie okresowych ocen sytuacji dzieci, zgodnie z zasadami określonymi w przepisach ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej;
- zapewnienie dzieciom stałych i kompleksowych świadczeń dostosowanych do ich zindywidualizowanych potrzeb oraz odpowiedniej do sytuacji opieki psychologicznej, pedagogicznej i terapeutycznej;
- zagwarantowanie dzieciom prawa do ochrony przed poniżającym traktowaniem i karaniem.