Reaguj – to Twój prawny obowiązek!

W lipcu 2017 r. weszła w życie nowelizacja kodeksu karnego, która zwiększa karnoprawną ochronę dzieci – ofiar przestępstw. Rozpoczęliśmy kampanię informacyjną „Reaguj – to Twój prawny obowiązek!”, która ma na celu skierowanie uwagi społeczeństwa, a szczególnie specjalistów pracujących z dziećmi, na ważne zmiany zachodzące w polskim prawie.

Nowelizacja, która weszła w życie 13 lipca 2017 roku,  nakłada na każdego obywatela prawny obowiązek zgłaszania do organów ścigania przypadków wykorzystania seksualnego małoletnich. Wcześniej był to tylko tzw. obowiązek społeczny.

Nowelizacja wprowadziła także zaostrzenie kar za przestępstwa wobec dzieci: za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu dziecka grozi kara nie mniej niż 3 lat pozbawienia wolności, a za znęcanie się nad dzieckiem ustawodawca podwyższył karę do lat 8. W przypadku bezprawnego pozbawienia wolności, porzucenia i uprowadzenia, gdy pokrzywdzonym jest osoba nieporadna ze względu na wiek lub stan zdrowia, wymiar kary zwiększa się do 12 lat więzienia.

Najważniejszą zmianą jest wprowadzenie kary do 3 lat pozbawienia wolności za niezawiadomienie organów ścigania o przestępstwach wymierzonych w dobro dziecka, takich jak:

• ciężki uszczerbek na zdrowiu (w wyniku przestępstwa);
• zgwałcenie zbiorowe; zgwałcenie osoby poniżej 15 r.ż.; kazirodcze; ze szczególnym okrucieństwem;
• wykorzystania bezradności lub niepoczytalności;
• wykorzystywania seksualnego małoletniego poniżej lat 15.

Podstawa prawna

Art. 240. [Karalne niezawiadomienie o przestępstwie] 

§ 1. Kto, mając wiarygodną wiadomość o karalnym przygotowaniu albo usiłowaniu lub dokonaniu czynu zabronionego określonego w art. 118, art. 118a, art. 120-124, art. 127, art. 128, art. 130, art. 134, art. 140, art. 148, art. 156, art. 163, art. 166, art. 189, art. 197 § 3 lub 4, art. 198, art. 200, art. 252 lub przestępstwa o charakterze terrorystycznym, nie zawiadamia niezwłocznie organu powołanego do ścigania przestępstw, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Nie popełnia przestępstwa określonego w § 1, kto zaniechał zawiadomienia, mając dostateczną podstawę do przypuszczenia, że wymieniony w § 1 organ wie o przygotowywanym, usiłowanym lub dokonanym czynie zabronionym; nie popełnia przestępstwa również ten, kto zapobiegł popełnieniu przygotowywanego lub usiłowanego czynu zabronionego określonego w § 1.

§ 3. Nie podlega karze, kto zaniechał zawiadomienia z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym.

Art. 304. [Obowiązek zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa] 

§ 1. Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepisy art. 148a oraz art. 156a stosuje się odpowiednio.

§ 2. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.

§ 3. Zawiadomienie o przestępstwie lub własne dane świadczące o popełnieniu takiego przestępstwa, co do którego obowiązkowe jest prowadzenie śledztwa przez prokuratora, Policja przekazuje wraz z zebranym materiałem niezwłocznie prokuratorowi.

Jak wynika z naszych badań, co ósme dziecko w Polsce doświadczyło jakiejś formy wykorzystania seksualnego. Dlatego tak ważna jest wczesna identyfikacja zagrożenia bezpieczeństwa dziecka, a także niepozostawanie obojętnym w sytuacji, kiedy dziecku dzieje się krzywda.

Kampania „Reaguj – to Twój prawny obowiązek!” zwraca uwagę na konieczność podejmowania działania – reagowania, tj. niezwłocznego zawiadomienia organów ścigania, tj. policji lub prokuratury.

Od ponad 30 lat podejmujemy interwencje w sytuacjach, gdy dzieci są ofiarami przemocy lub wykorzystywania seksualnego. Nowelizacja Kodeksu karnego jest ważnym krokiem w kierunku lepszej prawnej ochrony dzieci. Wprowadzone zmiany zaczną obowiązywać od lipca tego roku. Wszyscy powinni wiedzieć, że od tej pory każdy ma prawny obowiązek zgłaszania przestępstw wobec dzieci policji lub prokuraturze. Kampanię „Reaguj – to Twój prawny obowiązek!” kierujemy głównie do profesjonalistów pracujących z dziećmi. Chcemy tłumaczyć na czym polegają zmiany, ale też poinformować, że mogą liczyć na wsparcie naszej fundacji" – mówi Justyna Podlewska, koordynatorka Działu Prawnego Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.

Rozpoznawanie symptomów krzywdzenia dziecka

Symptomy różnych rodzajów krzywdzenia dzielą się na specyficzne (z pewnością lub wysokim prawdopodobieństwem wskazujące wystąpienie danej formy krzywdzenia) lub niespecyficzne (mogące się pojawić w wyniku różnych sytuacji w życiu dziecka). Symptomy krzywdzenia są w zdecydowanej większości niespecyficzne, ich obraz zależy od wielu czynników: wieku dziecka i jego cech, rodzajów i form krzywdzenia, czasu trwania krzywdzenia, sprawcy krzywdzenia i jego roli w życiu dziecka, wsparcia otrzymanego w rodzinie i dalszym otoczeniu;

Nie u wszystkich dzieci, które doświadczyły krzywdzenia widoczne są wymienione objawy, mogą one pojawiać się w późniejszym czasie, mieć różną formę i różny stopień nasilenia;

Umiejętność rozpoznawania u dzieci symptomów wskazujących na doświadczenie krzywdzenia jest konieczna, by ochronić je przed przemocą i zaniedbaniem.

Główne kategorie niespecyficznych symptomów i konsekwencji doświadczania przemocy w dzieciństwie to:

• Regres w rozwoju i funkcjonowaniu dziecka

• Izolowanie się, apatia

• Zachowania autodestrukcyjne (samookaleczenia, próby samobójcze)

• Trudności szkolne

• Depresja, lęk

• Zachowania ryzykowne i aspołeczne

• Uzależnienia

• Nadmierna seksualizacja, problematyczne zachowania seksualne

• Zaburzenia snu, zaburzenia odżywiania

• Moczenie się, zanieczyszczanie

• Zahamowania rozwoju fizycznego, spadek wagi

Występowanie pojedynczego objawu na ogół nie jest dowodem na to, że dziecko doświadczyło krzywdzenia, ale nasilenie się go lub pojawienie kolejnych, zwiększa prawdopodobieństwo, że mamy do czynienia z krzywdzeniem dziecka.

Czasem możesz nie mieć pewności, czy dziecko jest ofiarą krzywdzenia. Niepokojący wygląd i zachowanie dziecka mogą przecież nie mieć związku z krzywdzeniem – dzieci są posiniaczone, bo często się przewracają, małe dzieci często płaczą. Czasami po prostu nie chcesz wchodzić w konflikt z opiekunami dziecka lub uważasz, że swoją interwencją dodatkowo pogorszysz sytuację dziecka. W takiej sytuacji wiele osób dochodzi do wniosku, że najlepiej będzie nie wtrącać się. To zła strategia.

Sposoby reagowania

Jeżeli podejrzewasz, że dziecko jest ofiarą:

• zgwałcenia zbiorowego; kazirodczego; ze szczególnym okrucieństwem,

• gwałtu lub wykorzystania seksualnego nie mając ukończonych 15 lat,

• wykorzystania jego bezradności / niepoczytalności, 

• lub doświadczyło ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,

powiadom:

• policję (najbliższy komisariat) lub prokuraturę,
Możesz to zrobić osobiście lub napisać pismo. Ważne jest, aby podać w nim dane krzywdzonego dziecka, aby możliwe było podjęcie dalszych działań przez te organy.

Jeśli podejrzewasz, że dziecko jest krzywdzone w inny sposób:
• Naucz się zwracać uwagę na objawy przemocy wobec dzieci,

• Jeśli masz wątpliwości, porozmawiaj z kimś na temat sytuacji, która budzi Twoje podejrzenia,

• Poinformuj dziecko o numerze bezpłatnego Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111,

• Powiadom ośrodek pomocy społecznej,

• Napisz wiadomość na adres: opiekun@fdds.pl – pomożemy Ci podjąć interwencję,

• Powiadom policję lub prokuraturę,

• Możesz także wysłać do sądu rodzinnego – nawet anonimowe – pismo z opisem sytuacji.
 

Pamiętaj, że możesz być jedyną osobą, która zauważyła, że dziecko potrzebuje pomocy! Twoja reakcja jest bardzo ważna!

Profesjonaliści i rodzice, którzy potrzebują wsparcia i informacji w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa dzieci, mogą zadzwonić do nas pod bezpłatny numer: 800 100 100 (poniedziałek – piątek, w godzinach 12:00 - 15:00). Mogą także skontaktować się mailowo pod adresem: opiekun@fdds.pl, jeśli oni albo dziecko potrzebują wsparcia psychologicznego lub prawnego w sprawach związanych z uczestnictwem w procedurach prawnych.